Το Σάββατο Μέσα στη Αγία Γραφή
Το Σάββατο είναι το κέντρο της λατρείας μας προς το Θεό. Ως αναμνηστικό της Δημιουργίας, αποκαλύπτει το λόγο γιατί ο Θεός πρέπει να λατρεύεται: Αυτός είναι ο Δημιουργός και εμείς τα δημιουργήματά Του. Γι’ αυτό, το Σάββατο βρίσκεται στο ίδιο το θεμέλιο της θείας λατρείας, επειδή διδάσκει αυτή τη μεγάλη αλήθεια με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο, που κανένα άλλο θέσπισμα δεν το κάνει. Η αληθινή αιτία της θείας λατρείας, όχι μόνο της λατρείας κατά την ημέρα του Σαββάτου, αλλά όλης της λατρείας, βρίσκεται στη διαφορά μεταξύ του Δημιουργού και των δημιουργημάτων Του. Αυτό το μεγάλο γεγονός δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί απαρχαιωμένο, ούτε πρέπει ποτέ να λησμονηθεί. Αυτή η αλήθεια έπρεπε να διατηρηθεί για πάντα ενώπιον της ανθρώπινης φυλής ότι ο Θεός θέσπισε το Σάββατο.
Το Σάββατο στη Δημιουργία. Το Σάββατο μάς έρχεται από έναν αναμάρτητο κόσμο. Είναι ένα ιδιαίτερο δώρο του Θεού, που βοηθάει την ανθρώπινη φυλή να κατανοήσει εδώ στη γη την πραγματικότητα του ουρανού. Τρεις ευδιάκριτες θείες πράξεις θέσπισαν το Σάββατο:
1. Ο Θεός αναπαύθηκε το Σάββατο. Την έβδομη ημέρα ο Θεός «κατέπαυσε και ανεπαύθη» (Έξ. λα΄17), αν και δεν αναπαύθηκε επειδή το είχε ανάγκη (Ησ. μ΄28). Το ρήμα «ανεπαύθη», σαβάτ, σημαίνει κατά λέξη «διακόπτω» από εργασία ή δραστηριότητα (Γέν. η΄22). Η ανάπαυση του Θεού δεν ήταν το αποτέλεσμα εξάντλησης ή κόπωσης, αλλά διακοπή μιας προηγούμενης απασχόλησης.
Ο Θεός αναπαύθηκε επειδή ήθελε οι άνθρωποι να αναπαύονται. Έδωσε παράδειγμα για να το ακολουθήσουν οι ανθρώπινες υπάρξεις (Έξ. κ΄11).
Εφόσον Θεός τελείωσε τη δημιουργία στην έκτη ημέρα (Γέν. β΄1), τι εννοεί η Αγία Γραφή όταν λέει ότι «είχε συντετελεσμένα ο Θεός εν τη ημέρα τη εβδόμη τα έργα αυτού» (Γέν. β΄2); Ο Θεός είχε τελειώσει τη δημιουργία του ουρανού και της γης στις έξι αυτές ημέρες, αλλά ακόμη δεν είχε δημιουργήσει το Σάββατο. Το Σάββατο ήταν η τελευταία πινελιά, το τέλος του έργου Του.
2. Ο Θεός ευλόγησε το Σάββατο. Ο Θεός όχι μόνο έκανε το Σάββατο, αλλά και το ευλόγησε. Η ευλογία επάνω στην έβδομη ημέρα υποδήλωνε ότι ανακηρύχθηκε να είναι ειδικό αντικείμενο θείας εύνοιας, και μια ημέρα που θα έφερνε ευλογία στα πλάσματά Του.
3. Ο Θεός αγίασε το Σάββατο. Να αγιασθεί κάτι σημαίνει να γίνει άγιο ή ιερό, να χωρισθεί ως ιερό ή για ιερή χρήση, να καθαγιασθεί. Οι άνθρωποι, οι χώροι, (όπως αγιαστήριο, ναός ή εκκλησία), και ο χρόνος (άγιες ημέρες) μπορούν να αγιασθούν. Το γεγονός ότι ο Θεός αγίασε την έβδομη ημέρα, σημαίνει ότι την ξεχώρισε για την ύψιστη πρόθεση να αυξηθεί η θεία-ανθρώπινη σχέση.
Ο Θεός ευλόγησε και αγίασε την έβδομη ημέρα το Σάββατο, επειδή αναπαύθηκε αυτή την ημέρα από όλα τα έργα Του. Την ευλόγησε και την αγίασε για την ανθρωπότητα, όχι για τον εαυτό Του. Η προσωπική Του παρουσία είναι που φέρνει στο Σάββατο την ευλογία Του και τον αγιασμό Του.
Το Σάββατο στο Σινά. Τα γεγονότα που ακολούθησαν την αναχώρηση των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, δείχνουν ότι σε μεγάλο βαθμό είχαν χάσει την έννοια του Σαββάτου. Οι αυστηρές απαιτήσεις της σκλαβιάς φαίνεται ότι έκαναν πολύ δύσκολη την τήρηση του Σαββάτου. Μόλις απέκτησαν την ελευθερία τους, ο Θεός τους υπενθύμισε με έντονο τρόπο, μέσα από το θαύμα του μάννα και τη διακήρυξη των Δέκα Εντολών, την υποχρέωσή τους να φυλάττουν την έβδομη ημέρα το Σάββατο.
1. Το Σάββατο και το μάννα. Ένα μήνα πριν διακηρύξει το νόμο στο Σινά, ο Θεός υποσχέθηκε στο λαό Του προστασία από ασθένειες εάν επιμελώς έδιναν προσοχή στις εντολές Του και φύλατταν τα προστάγματά Του (Έξ. ιε΄26, Γέν. κς΄5). Λίγο μετά πού έδωσε αυτή την υπόσχεση, ο Θεός υπενθύμισε στους Ισραηλίτες την αγιότητα του Σαββάτου. Με το θαύμα του μάννα τους δίδαξε με συγκεκριμένες λέξεις πόσο σπουδαία θεωρούσε την ανάπαυσή τους στην έβδομη ημέρα.
Κάθε ημέρα της εβδομάδας ο Θεός έδινε στους Ισραηλίτες αρκετό μάννα για να καλύψουν τις ανάγκες εκείνης της ημέρας. Δε χρειαζόταν να φυλάξουν για την άλλη ημέρα, επειδή αυτό χαλούσε αν το έκαναν (Έξ. ις΄4, 16-19). Tην έκτη ημέρα έπρεπε να συνάξουν διπλάσιο από το συνηθισμένο ποσό για να έχουν αρκετό και για την ίδια ημέρα και για το Σάββατο. Διδάσκοντας ότι η έκτη ημέρα ήταν ημέρα ετοιμασίας (και γι’αυτό και στα ελληνικά λέγεται Παρασκευή) και επίσης πώς πρέπει να τηρηθεί το Σάββατο, ο Θεός είπε: «Αύριον είναι σάββατον, ανάπαυσις αγία εις τον Κύριον. Ψήσατε ό,τι έχετε να ψήσητε, και βράσατε ό,τι έχετε να βράσητε, και παν το περισσεύον εναποταμιεύσατε εις εαυτούς διά να φυλάττηται έως πρωί» (Έξ. ις΄23). Μόνο για την έβδομη ημέρα μπορούσε το μάννα να διατηρηθεί χωρίς να χαλάσει (Έξ. ις΄24). Με ένα παρόμοιο λεκτικό σχετικά με την τέταρτη εντολή, ο Μωυσής είπε: «Έξ ημέρας θέλετε συνάγει αυτό. Εν τη εβδόμη όμως ημέρα, τω σαββάτω, εν ταύτη δεν θέλει ευρίσκεσθαι» (Έξ. ις΄26).
Επί σαράντα χρόνια, ή περισσότερα από 2.000 διαδοχικά εβδομαδιαία Σάββατα, όσο οι Ισραηλίτες ήσαν στην έρημο, το θαύμα του μάννα τούς θύμιζε αυτό το υπόδειγμα των έξι ημερών εργασίας και την έβδομη ημέρα ανάπαυση.
2. Το Σάββατο και ο νόμος. Ο Θεός έθεσε την εντολή του Σαββάτου στο κέντρο του Δεκαλόγου. Η σχετική εντολή λέει:
«Ενθυμού την ημέραν του σαββάτου, διά να αγιάζης αυτήν. Έξ ημέρας εργάζου και κάμνε πάντα τα έργα σου. Η ημέρα όμως η εβδόμη είναι σάββατον Κυρίου του Θεού σου. Μη κάμης εν ταύτη ουδέν έργον, μήτε συ, μήτε ο υιός σου, μήτε η θυγάτηρ σου, μήτε ο δούλος σου, μήτε η δούλη σου, μήτε το κτήνος σου, μήτε ο ξένος σου ο εντός των πυλών σου. Διότι εις έξ ημέρας εποίησεν ο Κύριος τον ουρανόν και την γην, την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς, εν δε τη ημέρα τη εβδόμη κατέπαυσε. Διά τούτο ευλόγησε Κύριος την ημέραν του σαββάτου και ηγίασεν αυτήν» (Έξ. κ΄8-11).
Όλες οι εντολές του Δεκαλόγου είναι ζωτικές και καμιά δεν είναι αμελητέα (Ιακ. β΄10), αν και ο Θεός ξεχώρισε την εντολή του Σαββάτου από τις άλλες. Σχετικά με αυτή, έδωσε την εντολή: «Ενθυμού», υπενθυμίζοντας στην ανθρωπότητα τον κίνδυνο να ξεχασθεί η σπουδαιότητά της.
Οι λέξεις με τις οποίες αρχίζει η εντολή – «ενθυμού την ημέραν του σαββάτου διά να αγιάζης αυτήν» – δείχνει ότι το Σάββατο δε θεσπίσθηκε για πρώτη φορά στο Σινά. Αυτές οι λέξεις δείχνουν ότι είχε αρχαιότερη προέλευση – και συγκεκριμένα στη Δημιουργία, όπως το υπόλοιπο της εντολής αποκαλύπτει. Η πρόθεση του Θεού ήταν να φυλάττουμε το Σάββατο ως αναμνηστικό της Δημιουργίας Του. Αυτό καθορίζει το χρόνο για ανάπαυση και λατρεία, κατευθύνοντάς μας να ατενίζουμε στο Θεό και στα έργα Του.
Ως αναμνηστικό της Δημιουργίας, η τήρηση του Σαββάτου είναι ένα αντίδοτο κατά της ειδωλολατρίας. Υπενθυμίζοντάς μας ότι ο Θεός δημιούργησε τον ουρανό και τη γη, Τον ξεχωρίζει από τους ψεύτικους θεούς. Έτσι, η τήρηση του Σαββάτου γίνεται το σημείο της υποταγής μας στον αληθινό Θεό – ένα σημείο ότι αναγνωρίζουμε την Κυριαρχία Του ως Δημιουργού και Βασιλέα.
Η εντολή του Σαββάτου λειτουργεί ως σφραγίδα του νόμου του Θεού. Γενικά, οι σφραγίδες περιέχουν τρία στοιχεία: το όνομα του κατόχου της σφραγίδας, τον τίτλο του και την επικράτειά του. Οι επίσημες σφραγίδες χρησιμοποιούνται για να δώσουν εγκυρότητα σε έγγραφα μεγάλης σπουδαιότητας. Το έγγραφο έχει θέση εξουσίας του αξιωματούχου, του οποίου η σφραγίδα τοποθετήθηκε επάνω του. Η σφραγίδα συνεπάγεται ότι ο ίδιος ο αξιωματούχος βεβαιώνει τη δικαιοδοσία και ότι όλη η εξουσία της θέσης που κατέχει, βρίσκεται εκεί.
Μεταξύ των Δέκα Εντολών, η εντολή του Σαββάτου είναι αυτή που περιέχει τα απαραίτητα στοιχεία μιας σφραγίδας. Είναι η μόνη από τις δέκα που δίνει την ταυτότητα του αληθινού Θεού με το όνομά Του Κύριος ο Θεός σου «Κυρίου του Θεού σου», με τον τίτλο Του Ποιητής «εποίησε», με την επικράτειά Του ουρανός και γη «τον ουρανόν και την γην» (Έξ. κ΄10,11). Εφόσον μόνο η τέταρτη εντολή δείχνει με την εξουσία τίνος δόθηκαν οι Δέκα Εντολές, επομένως «περιέχει τη σφραγίδα του Θεού» επισυνημμένη στο νόμο Του ως απόδειξη της αυθεντικότητας και της δεσμευτικής ισχύος του.
Πράγματι, ο Θεός έκανε το Σάββατο ως υπόμνηση ή σημείο της δύναμης και εξουσίας Του σε έναν κόσμο άσπιλο από την αμαρτία και την επανάσταση. Θα ήταν ένα θέσπισμα αιώνιας προσωπικής υποχρέωσης, βασισμένης στην παραίνεση «ενθυμού την ημέραν του Σαββάτου διά να αγιάζης αυτήν» (Έξ. κ΄8).
Αυτή η εντολή διαιρεί την εβδομάδα σε δύο τμήματα. Ο Θεός έδωσε στην ανθρωπότητα έξι ημέρες «εργάζου και κάμνε πάντα τα έργα σου», αλλά την έβδομη ημέρα «μη κάμης εν ταύτη ουδέν έργον» (Έξ. κ΄9,10). Έξι ημέρες, λέει η εντολή, είναι εργάσιμες ημέρες, αλλά η έβδομη ημέρα είναι ημέρα ανάπαυσης. Το ότι η έβδομη ημέρα είναι αποκλειστικά ημέρα ανάπαυσης του Θεού γίνεται αυταπόδεικτο από τις πρώτες λέξεις της εντολής: «Ενθυμού την ημέραν του σαββάτου (ανάπαυση) διά να αγιάζης αυτήν».
Αν και οι ανθρώπινες υπάρξεις απαιτούν φυσική ανάπαυση για να ανανεώσουν τις δυνάμεις τους, ο Θεός βασίζει την εντολή Του ότι αναπαυόμαστε το Σάββατο κατά το παράδειγμά Του. Αφού αναπαύθηκε από τις δραστηριότητές Του κατά την πρώτη εβδομάδα του κόσμου, πρέπει και εμείς να αναπαυθούμε.
3. Το Σάββατο και η διαθήκη. Όπως ο νόμος του Θεού είναι το κέντρο της διαθήκης (Έξ. λδ΄27), έτσι και το Σάββατο, τοποθετημένο στην καρδιά του νόμου, προεξέχει στη διαθήκη. Ο Θεός είπε: «Τα σάββατά μου έδωκα εις αυτούς, διά να ήναι μεταξύ αυτών και εμού σημείον, ώστε να γνωρίζωσιν ότι εγώ είμαι ο Κύριος ο αγιάζων αυτούς» (Ιεζ. κ΄12,20, Έξ. λα΄17). Γι’ αυτό είπε ότι η τήρηση του Σαββάτου είναι «εις διαθήκην αιώνιον» (Έξ. λα΄16). Ακριβώς όπως η διαθήκη βασίζεται στην αγάπη του Θεού για το λαό Του (Δευτ. ζ΄7,8), έτσι και το Σάββατο, ως σημείο εκείνης της διαθήκης, είναι σημείο της θείας αγάπης.
4. Τα ετήσια Σάββατα. Εκτός από τα εβδομαδιαία Σάββατα (Λευιτ. κγ΄3), υπήρχαν και επτά ετήσια, τελετουργικά σάββατα, μέσα στο θρησκευτικό ημερολόγιο του Ισραήλ. Αυτά τα ετήσια σάββατα δεν είχαν άμεση σχέση με το Σάββατο του εβδομαδιαίου κύκλου. Αυτά τα σάββατα, «εκτός των σαββάτων του Κυρίου» (Λευιτ. κγ΄38) ήταν η πρώτη και η τελευταία ημέρα της Εορτής των Αζύμων, η Ημέρα της Πεντηκοστής, η Εορτή των Σαλπίγγων, η Ημέρα του Εξιλασμού, και η πρώτη και η τελευταία ημέρα Εορτής των Σκηνών (Λευιτ. κγ΄6,8,21,24,25,27,28,34-36).
Επειδή ο υπολογισμός αυτών των σαββάτων εξαρτάτο από την έναρξη του θρησκευτικού έτους, το οποίο βασιζόταν στο σεληνιακό έτος, μπορούσαν να πέσουν σε οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας. Όταν συνέπιπταν με το εβδομαδιαίο Σάββατο, ονομάζονταν «μεγάλη ημέρα» (Ιωάν. ιθ΄31). Ενώ το εβδομαδιαίο Σάββατο θεσπίσθηκε με το κλείσιμο της εβδομάδας της Δημιουργίας για όλη την ανθρωπότητα, τα ετήσια σάββατα ήσαν ένα αναπόσπαστο τμήμα του ιουδαϊκού συστήματος τελετών και λειτουργιών που καθιερώθηκαν στο όρος Σινά που έδειχναν την έλευση του Μεσσία, και των οποίων η τήρηση έληξε με το θάνατό Του στο σταυρό.
Το Σάββατο και ο Χριστός. Η Αγιά Γραφή αποκαλύπτει ότι τόσο ο Θεός Πατέρας όσο και ο Ιησούς Χριστός ήταν Δημιουργός (Α΄Κορ. η΄6, Εβρ. α΄1,2, Ιωάν. α΄3). Ως εκ τούτου ήταν Αυτός που ξεχώρισε την έβδομη ημέρα ως ημέρα ανάπαυσης για την ανθρωπότητα.
Εγκαίρως ο Χριστός συνέδεσε το Σάββατο με το λυτρωτικό έργο Του καθώς είχε κάνει και με το δημιουργικό έργο Του. Ως ο μεγάλος «Ο ΩΝ» (Έξ. γ΄14), ενσωμάτωσε το Σάββατο στο Δεκάλογο ως μια ισχυρή υπενθύμιση αυτής της εβδομαδιαίας λατρείας καθιερωμένης στο Δημιουργό. Και πρόσθεσε μια άλλη αιτία για την τήρηση του Σαββάτου: η λύτρωση του λαού Του (Δευτ. ε΄14,15). Έτσι, το Σάββατο χαρακτηρίζει εκείνους που έχουν δεχθεί το Χριστό ως Δημιουργό και Σωτήρα.
Ο διπλός ρόλος του Χριστού ως Δημιουργού και Σωτήρα καθιστά πρόδηλο γιατί είπε ότι ως «Υιός του ανθρώπου κύριος είναι και του σαββάτου». Με τέτοια εξουσία μπορούσε να είχε καταργήσει το Σάββατο, εάν το ήθελε, αλλά δεν το έκανε. Αντίθετα, το εφάρμοσε για όλη την ανθρωπότητα λέγοντας: «το σάββατον έγεινε διά τον άνθρωπον» (εδ. 27).
Σε όλη την επίγεια διακονία Του ο Χριστός μας άφησε παράδειγμα ενός πιστού τηρητή του Σαββάτου. Ήταν συνήθειά Του να λατρεύει το Σάββατο στη συναγωγή (Λουκά δ΄16). Η συμμετοχή Του στη λειτουργία του Σαββάτου αποκαλύπτει ότι το αναγνώριζε ως ημέρα λατρείας.
Τόσο ενδιαφερόταν ο Χριστός για την ιερότητα του Σαββάτου, που όταν μίλησε για το διωγμό ο οποίος θα λάμβανε χώρα μετά την ανάληψή Του, συμβούλευσε τους μαθητές Του λέγοντας: «Προσεύχεσθε δε διά να μη γείνη η φυγή υμών εν χειμώνι, μηδέ εν σαββάτω» (Ματθ. κδ΄20). Αυτό δείχνει ότι ακόμη και τότε οι Χριστιανοί ήταν στενά δεμένοι με την τήρηση του Σαββάτου.
Όταν ο Χριστός τελείωσε το δημιουργό έργο Του – την πρώτη μεγάλη πράξη στην ιστορία του κόσμου – αναπαύθηκε την έβδομη ημέρα. Αυτή η ανάπαυση σήμαινε ολοκλήρωση και εκπλήρωση. Έκανε το ίδιο και στο τέλος της επίγειας διακονίας του, όταν ολοκλήρωσε τη δεύτερη μεγάλη πράξη στην ιστορία. Το απόγευμα της Παρασκευής, την έκτη ημέρα της εβδομάδας ο Χριστός τελείωσε τη λυτρωτική αποστολή Του στη γη. Η τελευταία λέξη Του ήταν: «τετέλεσται» (Ιωάν. ιθ΄30). Η Αγία Γραφή δίνει έμφαση πως όταν πέθανε «ήτο ημέρα παρασκευή και εξημέρωνε σάββατον» (Λουκά κγ΄54). Μετά το θάνατό Του αναπαύθηκε στον τάφο, συμβολίζοντας έτσι ότι είχε εκπληρώσει τη λύτρωση της ανθρώπινης φυλής.
Έτσι, το Σάββατο μαρτυρεί τα έργα του Χριστού της δημιουργίας και της απολύτρωσης. Φυλάττοντάς το οι οπαδοί Του χαίρονται με το Χριστό για όσα Αυτός επιτέλεσε για την ανθρωπότητα.
Το Σάββατο και οι Απόστολοι. Οι μαθητές είχαν βαθύ σεβασμό για το Σάββατο, όπως φάνηκε στο θάνατο του Χριστού. Όταν έφθασε το Σάββατο, διέκοψαν τις ετοιμασίες τους για τον ενταφιασμό, «και το μεν σάββατον ησύχασαν κατά την εντολήν», σχεδιάζοντας να συνεχίσουν το έργο τους την Κυριακή, «την πρώτην ημέραν της εβδομάδος» (Λουκά κγ΄56, κδ΄1).
Όπως έκανε ο Χριστός, και οι απόστολοι έκαναν τη λατρεία τους την ημέρα του Σαββάτου. Στα ευαγγελιστικά ταξίδια του ο Απόστολος Παύλος πήγαινε στη συναγωγή το Σάββατο και κήρυττε το Χριστό (Πράξ. ιγ΄14, ιζ΄1,2, ιη΄4). Ακόμη και οι Εθνικοί τον καλούσαν να κηρύξει το λόγο του Θεού το Σάββατο (Πράξ. ιγ΄42,44). Σε περιοχές όπου δεν υπήρχε συναγωγή, επιζητούσε τον τόπο όπου συνηθιζόταν να γίνεται λατρεία το Σάββατο (Πράξ. ις΄13). Όπως ο Χριστός με τη συμμετοχή Του στη λειτουργία του Σαββάτου έδειχνε ότι αποδεχόταν την έβδομη ημέρα ως ειδική ημέρα λατρείας, το ίδιο έκανε και ο Παύλος.
Αυτή η πιστότητα του Αποστόλου στην τήρηση του εβδομαδιαίου Σαββάτου έρχεται σε χτυπητή αντίθεση με τη στάση του προς τα ετήσια τελετουργικά σάββατα. Ο Απόστολος Παύλος κάνει σαφές ότι οι Χριστιανοί δεν έχουν την υποχρέωση να τηρούν αυτές τις ετήσιες αναπαύσεις, επειδή ο Χριστός κάρφωσε στο σταυρό τους τελετουργικούς νόμους (Δείτε το κεφάλαιο 18). Ο ίδιος είπε: «Ας μη σας κρίνη λοιπόν μηδείς διά φαγητόν ή διά ποτόν, ή διά λόγον εορτής ή νεομηνίας ή σαββάτων, τα οποία είναι σκιά των μελλόντων, το σώμα όμως είναι του Χριστού» (Κολ. β΄16,17). Εφόσον τα συμφραζόμενα αυτού του κειμένου έχουν σχέση σε θέματα ιεροτελεστίας, τα αναφερόμενα σάββατα εδώ είναι τα τελετουργικά σάββατα των ετήσιων εορτών των Ιουδαίων τα οποία είναι σκιά ή τύπος που θα εκπληρώνονταν με την έλευση του Χριστού.
Παρομοίως, ο Απόστολος Παύλος επιπλήττει τους Γαλάτες που τηρούσαν τις απαιτήσεις του τελετουργικού νόμου, λέγοντας: «Ημέρας παρατηρείτε, και μήνας, και καιρούς, και ενιαυτούς; Φοβούμαι διά σας, μήπως ματαίως εκοπίασα εις εσάς» (Γαλ. δ΄10,11).
Πολλοί έχουν την εντύπωση ότι ο Απόστολος Ιωάννης αναφερόταν στην Κυριακή όταν δήλωσε: «Κατά την Κυριακήν ημέραν ήλθον εις έκστασιν πνευματικήν» (Αποκ. α΄10). Στην Αγία Γραφή, ωστόσο, η μόνη ημέρα που αναφέρεται ότι ανήκει ιδιαίτερα στον Κύριο, είναι το Σάββατο. Ο Χριστός δήλωσε: «Η ημέρα όμως η εβδόμη είναι σάββατον Κυρίου του Θεού σου» (Έξ. κ΄10), και αργότερα την ονόμασε «αγία μου ημέρα» (Ησ. νη΄13). Επίσης ονόμασε τον εαυτό Του Κύριον του Σαββάτου (Μάρκ. β΄28). Εφόσον στην Αγία Γραφή, η μόνη ημέρα που ο Κύριος ονομάζει δική Του είναι η έβδομη ημέρα – το Σάββατο, βγαίνει το αβίαστο συμπέρασμα ότι ο Απόστολος Ιωάννης αναφέρεται στο Σάββατο. Ασφαλώς δεν υπάρχει βιβλικό προηγούμενο που να δείχνει ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την ονομασία για την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, ή την Κυριακή.
Πουθενά η Αγία Γραφή δε δίνει την εντολή να τηρηθεί οποιαδήποτε εβδομαδιαία ημέρα εκτός από το Σάββατο, ούτε διακηρύττει άλλη εβδομαδιαία ημέρα ευλογημένη ή άγια. Ούτε η Καινή Διαθήκη δείχνει ότι ο Θεός άλλαξε το Σάββατο με μια άλλη οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας.
Αντίθετα, η Αγία Γραφή αποκαλύπτει ότι η πρόθεση του Θεού ήταν ο λαό Του να φυλάττει το Σάββατο σε όλη την αιωνιότητα. «Ως οι νέοι ουρανοί και η νέα γη, τα οποία εγώ θέλω κάμει, θέλουσι διαμένει ενώπιόν μου, λέγει Κύριος, ούτω θέλει διαμένει το σπέρμα σας και το όνομά σας. Και από νέας σελήνης έως άλλης, και από σαββάτου έως άλλου, θέλει έρχεσθαι πάσα σαρξ διά να προσκυνή ενώπιόν μου, λέγει Κύριος» (Ησ. ξς΄22,23).
Η Έννοια του Σαββάτου. Το Σάββατο έχει πλατιά σημασία και είναι γεμάτη από βαθιά και πλούσια πνευματικότητα.
1. Αέναη ανάμνηση της δημιουργίας. Όπως έχουμε δει, η θεμελιώδης σημασία που οι Δέκα Εντολές αποδίδουν στο Σάββατο είναι ότι αποτελεί αναμνηστικό της δημιουργίας του κόσμου (Έξ. κ΄11,12). Η εντολή να τηρούμε την έβδομη ημέρα ως το Σάββατο συνδέεται αδιάσπαστα με την πράξη της Δημιουργίας, όντας το θέσπισμα του Σαββάτου και η εντολή της τήρησής του μια άμεση συνέπεια της πράξης της Δημιουργίας. Επιπλέον, ολόκληρη η ανθρώπινη οικογένεια οφείλει την ύπαρξή της στη θεία πράξη της Δημιουργίας που με αυτόν τον τρόπο έχουμε την ανάμνηση. Συνεπώς, η υποχρέωση της συμμόρφωσης με την εντολή του Σαββάτου ως αναμνηστικό της δημιουργικής δύναμης του Θεού μεταβιβάζεται σε όλη την ανθρώπινη φυλή.
Εκείνοι που το φύλατταν ως αναμνηστικό της Δημιουργίας, το έκαναν ως ευγνώμονη αναγνώριση ότι ο Θεός είναι ο Δημιουργός τους και ο δικαιωματικά ανώτατος Άρχοντάς τους, ότι αυτοί ήταν το έργο των χεριών Του και υποκείμενοι στην εξουσία Του. Έτσι, το θέσπισμα είχε καθαρά αναμνηστικό σκοπό, και αφορούσε όλη τη ανθρωπότητα. Δεν υπήρχε τίποτε το ανεξήγητο σε αυτό, ούτε η εφαρμογή του περιοριζόταν σε έναν ιδιαίτερο λαό. Και όσο συνεχίζουμε να λατρεύουμε το Θεό επειδή είναι Δημιουργός μας, θα συνεχίσει και το Σάββατο να λειτουργεί ως σημείο και αναμνηστικό της Δημιουργίας.
2. Σύμβολο λύτρωσης. Όταν ο Θεός ελευθέρωσε τον Ισραήλ από τη σκλαβιά της Αιγύπτου, το Σάββατο, το οποίο ήταν ήδη αναμνηστικό της Δημιουργίας, έγινε και αναμνηστικό της απελευθέρωσης (Δευτ. ε΄15). Η πρόθεση του Κυρίου ήταν, η ανάπαυση του εβδομαδιαίου Σαββάτου, αν ετηρείτο σωστά, θα απελευθέρωνε συνεχώς τον άνθρωπο από τη σκλαβιά μιας Αιγύπτου που δεν περιοριζόταν σε κάποια χώρα ή σε κάποιον αιώνα, αλλά που περιλάμβανε κάθε χώρα και κάθε εποχή. Οι άνθρωποι σήμερα χρειάζονται να διαφύγουν από τη σκλαβιά η οποία προέρχεται από την απληστία, από το κέρδος, από την ισχύ, από την κοινωνική ανισότητα, από την αμαρτία και από τον εγωισμό.
Όταν βλέπουμε το σταυρό, τότε η ανάπαυση του Σαββάτου ξεχωρίζει σαν ένα ειδικό σύμβολο της λύτρωσης. Είναι το αναμνηστικό της εξόδου από τη σκλαβιά της αμαρτίας κάτω από την ηγεσία του Εμμανουήλ. Το μέγιστο φορτίο που φέρνουμε, είναι η ενοχή της ανυπακοής μας. Η ανάπαυση του Σαββάτου, θυμίζοντάς μας την ανάπαυση του Χριστού στον τάφο, την ανάπαυση της νίκης κατά της αμαρτίας, προσφέρει στο Χριστιανό μια απτή ευκαιρία να δεχθεί το Χριστό και να έχει την πείρα της συγχώρησής Του, της ειρήνης και της ανάπαυσης.
3. Σημείο αγιασμού. Το Σάββατο είναι σημείο της μεταμορφώνουσας δύναμης του Θεού, ένα σημείο αγιοσύνης και αγιασμού. Ο Κύριος διακήρυξε: «Προσέχετε να φυλάττητε τα σάββατά μου, διότι τούτο είναι σημείον μεταξύ εμού και υμών, εις τας γενεάς υμών, διά να γνωρίζητε ότι εγώ είμαι Κύριος, ο αγιάζων υμάς» (Έξ. λα΄13, Ιεζ. κ΄20). Γι’ αυτό, το Σάββατο είναι επίσης σημείο του Θεού ως Αγιαστού. Ως λαός που έχουμε αγιασθεί με το αίμα του Χριστού (Εβρ. ιγ΄12). Το Σάββατο είναι επίσης σημείο ότι ο πιστός δέχεται το αίμα Του για την άφεση των αμαρτιών.
Όπως ο Θεός ξεχώρισε το Σάββατο για άγιο σκοπό, έτσι ξεχώρισε το λαό Του για άγιο σκοπό – για να είναι μάρτυρές Του. Η επικοινωνία τους με Αυτόν εκείνη την ημέρα, οδηγεί στην αγιότητα. Μαθαίνουν να εξαρτώνται όχι από τα δικά τους μέσα, αλλά από το Θεό που τους καθαγιάζει.
Η δύναμη που δημιούργησε τα πάντα, είναι η δύναμη που αναδημιουργεί την ψυχή κατά την ομοιότητά Του. Για εκείνους που φυλάττουν αγία την ημέρα του Σαββάτου είναι σημείο αγιασμού. Αληθινός αγιασμός είναι αρμονία με το Θεό, ενότητα με Αυτόν στο χαρακτήρα. Αυτό επιτυγχάνεται υπακούοντας στις αρχές εκείνες οι οποίες αντικατοπτρίζουν το χαρακτήρα Του. Και το Σάββατο είναι το σημείο της υπακοής. Εκείνος που ολόκαρδα υπακούει στην τέταρτη εντολή, θα υπακούσει και σε όλο το νόμο. Αγιάζεται διά της υπακοής.
4. Σημείο νομιμοφροσύνης. Όπως η νομιμοφροσύνη του Αδάμ και της Εύας δοκιμάσθηκε με το δένδρο της γνώσης του καλού και του κακού τοποθετημένο στο κέντρο του παραδείσου της Εδέμ, έτσι η νομιμοφροσύνη προς το Θεό κάθε ανθρώπινης ύπαρξης θα δοκιμασθεί με την εντολή του Σαββάτου τοποθετημένη στο κέντρο του Δεκαλόγου.
Η Αγία Γραφή αποκαλύπτει ότι πριν από τη Δευτέρα Παρουσία ο κόσμος ολόκληρος θα διαιρεθεί σε δύο τάξεις: οι υπακούοντες και «οι φυλάττοντες τας εντολάς του Θεού και την πίστιν του Ιησού», και οι προσκυνούντες «το θηρίον και την εικόνα αυτού» (Αποκ. ιδ΄12,9). Εκείνη την εποχή η αλήθεια του Θεού θα μεγαλυνθεί ενώπιον του κόσμου και θα γίνει σαφές σε όλους ότι η τήρηση του Σαββάτου της Αγίας Γραφής αποτελεί απόδειξη της νομιμοφροσύνης στο Δημιουργό.
5. Χρόνος συντροφικότητας. Ο Θεός δημιούργησε τα ζώα να είναι σύντροφοι της ανθρωπότητας (Γέν. α΄24,25). Και για μια συντροφιά ανωτέρου επιπέδου ο Θεός έδωσε τον άνδρα και τη γυναίκα, τον ένα για τον άλλο (Γέν. β΄18-25). Αλλά με το Σάββατο ο Θεός έδωσε στην ανθρωπότητα ένα δώρο που προσφέρει την ύψιστη μορφή συντροφικότητας – τη συντροφικότητα με Αυτόν. Οι ανθρώπινες υπάρξεις δεν πλάσθηκαν απλώς για να συντροφεύονται με τα ζώα, ούτε ακόμη και μεταξύ τους. Πλάσθηκαν για το Θεό.
Ιδιαίτερα το Σάββατο μπορούμε να έχουμε την εμπειρία της παρουσίας του Θεού μεταξύ μας. Χωρίς το Σάββατο, όλα θα ήταν ένας ατέλειωτος κόπος και ιδρώτας. Κάθε ημέρα θα ήταν ίδια, αφιερωμένη σε υλικές επιδιώξεις. Ο ερχομός του Σαββάτου, οπωσδήποτε, φέρνει ελπίδα, χαρά, νόημα και θάρρος. Εξασφαλίζει χρόνο επικοινωνίας με το Θεό μέσα από τη λατρεία, την προσευχή, τους ύμνους, την περισυλλογή, τη μελέτη του θείου Λόγου και τη γνωστοποίηση του ευαγγελίου σε άλλους. Το Σάββατο αποτελεί για μας ευκαιρία να έχουμε την εμπειρία της θείας παρουσίας.
6. Σημείο δικαίωσης διαμέσου της πίστης. Οι Χριστιανοί αναγνωρίζουν ότι με την οδηγία φωτισμένης συνείδησης οι μη-Χριστιανοί που ειλικρινά αναζητούν την αλήθεια, μπορούν να οδηγηθούν από το Άγιο Πνεύμα για να κατανοήσουν τις γενικές αρχές του νόμου του Θεού (Ρωμ. β΄14-16). Αυτό εξηγεί γιατί οι εννέα εντολές εκτός από την τέταρτη, σε κάποιο βαθμό, τηρήθηκαν έξω από το Χριστιανισμό. Αλλά αυτό δεν ισχύει για την εντολή του Σαββάτου.
Πολλοί άνθρωποι μπορούν να δουν την αιτία για μια εβδομαδιαία ημέρα ανάπαυσης, αλλά συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν γιατί το έργο που κάνουν οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας είναι ορθό και αξιέπαινο, ενώ είναι αμαρτία αν το κάνουν το Σάββατο. Στη φύση δεν υπάρχει καμιά ένδειξη για την τήρηση της έβδομης ημέρας. Οι πλανήτες κινούνται στις αντίστοιχες τροχιές τους, η βλάστηση αυξάνεται, η βροχή και ο ήλιος εναλλάσσονται, και τα ζώα συνεχίζουν την καθημερινή ζωή τους. Γιατί λοιπόν, θα έπρεπε οι άνθρωποι να τηρούν το Σάββατο; Για το Χριστιανό υπάρχει μόνο μια αιτία και καμιά άλλη. Αλλά αυτή η αιτία είναι αρκετή: Ο Θεός μίλησε.
Μόνο με βάση την ειδική αποκάλυψη του Θεού οι άνθρωποι κατανοούν το εύλογο της τήρησης της έβδομης ημέρας. Εκείνοι λοιπόν που τηρούν την έβδομη ημέρα, το κάνουν με πίστη και ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη στο Χριστό, ο οποίος καθόρισε την τήρησή της. Τηρώντας το Σάββατο, οι πιστοί αποκαλύπτουν μια προθυμία να δεχθούν το θέλημα του Θεού για τη ζωή τους αντί να εξαρτώνται από τη δική τους κρίση.
Τηρώντας την έβδομη ημέρα, οι πιστοί δεν προσπαθούν να γίνουν δίκαιοι. Μάλλον τηρούν το Σάββατο ως αποτέλεσμα της σχέσης τους με το Χριστό το Δημιουργό και Λυτρωτή. Η τήρηση του Σαββάτου είναι αποτέλεσμα της δικαιοσύνης που επιτυγχάνεται με τη δικαίωση και τον αγιασμό, που σημαίνει ότι έχουν ελευθερωθεί από τη σκλαβιά της αμαρτίας και έλαβαν την τέλεια δικαιοσύνη Του.
Μια μηλιά δε γίνεται μηλιά κάνοντας μήλα. Κατά πρώτον πρέπει να είναι μηλιά. Έπειτα τα μήλα έρχονται ως φυσική καρποφορία. Έτσι και ο αληθινός Χριστιανός δε φυλάττει το Σάββατο ή τις άλλες εννέα εντολές για να γίνει δίκαιος. Μάλλον, αυτή είναι η φυσική καρποφορία της δικαιοσύνης στην οποία ο Χριστός τον κάνει μέτοχο. Εκείνος που φυλάττει το Σάββατο με τον τρόπο αυτόν, δεν είναι νομικιστής, διότι η εξωτερική τήρηση της έβδομης ημέρας τεκμηριώνει την εσωτερική πείρα του πιστού στη δικαίωση και στον αγιασμό.
Η τήρηση του Σαββάτου αποκαλύπτει ότι σταματήσαμε να εξαρτόμαστε από τα δικά μας έργα, ότι συνειδητοποιούμε πως μόνο ο Χριστός ο Δημιουργός μας μπορεί να μας σώσει. Πράγματι, το πνεύμα της αληθινής τήρησης του Σαββάτου αποκαλύπτει μια υπέρτατη αγάπη για τον Ιησού Χριστό, το Δημιουργό και Σωτήρα, ο οποίος μας καθιστά νέα πρόσωπα. Η τήρηση της ορθής ημέρας γίνεται ένα σημείο δικαιοσύνης διαμέσου της πίστης.
7. Σύμβολο ανάπαυσης με το Χριστό. Το Σάββατο, ένα αναμνηστικό του Θεού που απελευθέρωσε τον Ισραήλ από την Αίγυπτο για να αναπαυθεί στην επίγεια Χαναάν, ξεχώρισε τους λυτρωμένους εκείνης της εποχής από τα γύρω έθνη. Κατά τον ίδιο τρόπο το Σάββατο είναι σημείο της απελευθέρωσης από την αμαρτία στην ανάπαυση του Θεού, ξεχωρίζοντας τους πιστούς από τον κόσμο.
Όποιος εισέρχεται στην ανάπαυση στην οποία ο Θεός τον καλεί, «και αυτός κατέπαυσεν από των έργων αυτού, καθώς ο Θεός από των εαυτού» (Εβρ. δ΄10). Αυτή η ανάπαυση είναι πνευματική ανάπαυση, ανάπαυση «από των έργων αυτού», κατάπαυση από την αμαρτία.
Όταν ο Θεός ολοκλήρωσε το έργο Του της Δημιουργίας και αναπαύθηκε την έβδομη ημέρα, εξασφάλισε στον Αδάμ και στην Εύα, κατά την ημέρα του Σαββάτου, την ευκαιρία να αναπαυθούν κοντά Του. Αν και αυτοί αμάρτησαν, ο πρωταρχικός σκοπός του Θεού να προσφέρει αυτή την ανάπαυση στην ανθρωπότητα παρέμεινε αναλλοίωτος. Μετά την πτώση, το Σάββατο συνέχισε ως αναμνηστικό αυτής της ανάπαυσης. Έτσι, η τήρηση του Σαββάτου πιστοποιεί όχι μόνο την πίστη στο Θεό ως Δημιουργό των πάντων, αλλά επίσης και την πίστη στη δύναμή Του να μεταμορφώνει τη ζωή και να καθιστά άξιους άνδρες και γυναίκες να εισέλθουν στην αιώνια εκείνη «ανάπαυση», την οποία εξαρχής είχε πρόθεση να δώσει στους κατοίκους αυτής της γης.
Ο Θεός είχε υποσχεθεί αυτή την πνευματική ανάπαυση στο σαρκικό Ισραήλ. Παρά την αποτυχία τους να εισέλθουν σε αυτή, η πρόσκληση του Θεού παραμένει: «Άρα μένει κατάπαυσις εις τον λαόν του Θεού» (Εβρ. δ΄9). Όσοι επιθυμούν να εισέλθουν στην ανάπαυση αυτή, πρέπει πρώτα να εισέλθουν διαμέσου της πίστης στην πνευματική Του κατάπαυση, την κατάπαυση της ψυχής από την αμαρτία και από τις προσωπικές προσπάθειες για σωτηρία.
Η Καινή Διαθήκη καλεί το Χριστιανό να μην αναβάλει να γνωρίσει αυτή την ανάπαυση της χάρης και της πίστης επειδή «σήμερον» είναι η κατάλληλη στιγμή να εισέλθει σε αυτή (Εβρ. δ΄7, γ΄13). ‘Οσοι έχουν εισέλθει στην κατάπαυση αυτή – τη σώζουσα χάρη που παίρνουν με την πίστη στον Ιησού Χριστό – σταμάτησαν κάθε προσπάθεια να ολοκληρώσουν τη δικαιοσύνη με τα δικά τους έργα. Με τον τρόπο αυτό η τήρηση του Σαββάτου είναι σύμβολο της εισόδου του πιστού στην ευαγγελική ανάπαυση.
