ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 - ΤΟ ΧΙΑΣΤΟ ΡΗΤΟΡΙΚΟ ΣΧΗΜΑ
Ο Kenneth Strand ανέπτυξε τη θεωρία του χιαστού ρητορικού σχήματος της Αποκάλυψης (βλ. Symposium on Revelation—Book I , Frank Holbrook, editor, 1992 Biblical Research Institute, Review and Herald). Το σχήμα του Strand χρησιμοποιείται σε ένα σχολιασμό του βιβλίου της Αποκάλυψης από τον C. Mervynn Maxwell (Maxwell, “ God Cares
1—Α1 | 2—Β1 | 3—Γ1 | 4—Δ1 | 5—Γ2 | 6—Δ2 | 7—Β2 | 8—Α2 |
1:10-3:22 | 4:1-8:1 | 8:2-11:18 | 11:19-14:20 | 15:1-16:17 | 16:18-18:24 | 19:1-21:4 | 21:5-22:5 |
Παρόλο που η ανακάλυψη και η ανάπτυξη αυτού του ρητορικού σχήματος συνέβαλε στη μεγάλη πρόοδο για την κατανόηση της Αποκάλυψης, υπάρχουν κάποια προβλήματα σχετικά με τη διαίρεση των ενοτήτων όπως παρουσιάζονται από τον Strand. Τα προβλήματα πηγάζουν από την προσπάθεια να γίνει ‘χιαστό ζευγάρι’ η γυναίκα που είναι ντυμένη με τον ήλιο στο κεφάλαιο 12 και η πόρνη στο κεφάλαιο 17. Παρόλο που αυτή η αντιστοίχιση φαίνεται να είναι ενστικτώδης, διαστρεβλώνει ωστόσο τη χιαστή δομή προκαλώντας τα ακόλουθα προβλήματα:
1) Δεν είναι ένα πραγματικό χιαστό σχήμα οκτώ υποδιαιρέσεων. Η ενότητα 3 αντιστοιχεί στην ενότητα 5 και η ενότητα 4 αντιστοιχεί στην ενότητα 6, αν και μερικοί από τους συνδετικούς κρίκους (των αντίστοιχων εδαφίων) δεν είναι πειστικοί. Για να διατηρηθεί η ομοιότητα με ένα χιαστό ρητορικό σχήμα, η ενότητα 3 ενώνεται με την 4 και η ενότητα 5 ενώνεται με την 6 και σχηματίζουν την εξής δομή:
Γ1,Δ1 Γ2,Δ2
Β1 Β2
Α1 Α2
2) Παρόλο που ο Strand ισχυρίζεται ότι η κάθε ενότητα πρέπει να ξεκινά με μια σκηνή στο ουράνιο αγιαστήριο (το θρόνο, το Αρνίο, τα τέσσερα ζώα, οι 24 πρεσβύτεροι, τα αντικείμενα του ναού κτλ), η έκτη ενότητα του Strand δεν αρχίζει κατ’ αυτό τον τρόπο αλλά με “μια δυνατή φωνή από τον ναό του ουρανού” (Αποκάλυψη 16:17). Επιπλέον το εδάφιο αυτό είναι ουσιαστικά μέρος της προηγούμενης ενότητας (5).
3) Μια κραυγαλέα σκηνή του αγιαστηρίου, η περικοπή στην Αποκάλυψη 14:1-5, παραβλέπεται χωρίς να χρησιμοποιηθεί ως εισαγωγή μιας ενότητας.
4) Οι πολύ έντονες αντιστοιχίες μεταξύ των κεφαλαίων 12, 13, καθώς και του κεφαλαίου 14 και ο φανερός διαχωρισμός των θεμάτων μεταξύ των κεφαλαίων 13 και 14, παραβλέπονται.
Η διαίρεση των ενοτήτων έχει κυρίως ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Η διαίρεση του βιβλίου σε δυο βασικές ενότητες ορίζει το γενικό θέμα του βιβλίου. Ο Strand, με τη διαίρεση των κεφαλαίων 14 και 15, θεωρεί ότι η πρώτη βασική ενότητα του βιβλίου αφορά σε ιστορικά γεγονότα και η δεύτερη ενότητα σε μελλοντικές προφητείες. Σύμφωνα με μια τέτοια προσέγγιση, όλα τα θέματα του πρώτου μέρους του βιβλίου, όπως οι επτά σφραγίδες και οι επτά σάλπιγγες, θεωρούνται ιστορικά (πάνω από το ένα τρίτο του βιβλίου).
Για να υποστηρίξει την ιστορική βάση των σφραγίδων, θεωρεί αναγκαστικά ότι τα κεφάλαια 4 και 5 αποτελούν κατά κάποιον τρόπο την έναρξη, είτε της αρχιερατικής διακονίας του Χριστού, είτε της βασιλικής Του κυριαρχίας, που λέγεται ότι συνέβη μετά την ανάσταση και ανάληψή Του, παρόλα τα ακράδαντα στοιχεία ότι τα κεφάλαια αυτά περιγράφουν την Ημέρα του Εξιλασμού στο ουράνιο αγιαστήριο. Επίσης, υπαγορεύει φανταστικές ερμηνείες (ειδικά για τις σάλπιγγες). Προσδίδει ιστορική σημασία σε κατά τ’ άλλα ασήμαντα ιστορικά γεγονότα ή επικαλύπτει λεπτομέρειες προφητειών ώστε να επιτύχει την ιστορική εφαρμογή των σφραγίδων και των σαλπίγγων. Πιο πρόσφατοι μελετητές που υποστηρίζουν την άποψη αυτή, έχουν επιλέξει να γενικεύσουν τις περικοπές, αποκαλώντας τες ιστορικές αρνούμενοι όμως να θέσουν ημερομηνίες ή γεγονότα.
Προτείνω την παρακάτω διαίρεση των περικοπών:
1—Α1 | 2—Β1 | 3—Γ1 | 4—Δ1 | 5—Δ2 | 6—Γ2 | 7—Β2 | 8—Α2 |
1:10-3:22 | 4:1-8:1 | 8:2-11:19 | 11:19-13:18 | 14:1-14:20 | 15:1-18:24 | 19:1-20:15 | 21:1-22:5 |
1) Παρουσιάζεται μια πραγματικά αντίστοιχη περικοπή για κάθε ενότητα του χιαστού σχήματος:
Δ1 Δ2
Γ1 Γ2
Β1 Β2
Α1 Α2
3) Οι αντιστοιχίες μεταξύ των περικοπών είναι πιο ευδιάκριτες, ειδικά η αντιστοιχία Γ1 με Γ2 και η αντιστοιχία Δ1 με Δ2.
Το παραπάνω σχήμα διαιρεί την Αποκάλυψη σε διαφορετικό σημείο και ως εκ τούτου απαιτεί έναν επαναπροσδιορισμό των δύο βασικών θεματικών ενοτήτων και του κυρίως θέματός της. Από τη στιγμή που το θέμα της αποκορύφωσης της πρώτης ενότητας στο κεφάλαιο 13 είναι η έκβαση των προσπαθειών του Σατανά να αφανίσει το λαό του Θεού και η αποκορύφωση της δεύτερης ενότητας στο κεφάλαιο 14 είναι η έκβαση του σχεδίου του Θεού να μεταδώσει το ‘αιώνιο ευαγγέλιο’ στον κόσμο, ο διαχωρισμός σε μια ιστορική ενότητα και μια μελλοντική ενότητα δεν ευσταθεί. Το βασικό θέμα του βιβλίου είναι η μεγάλη διαμάχη μεταξύ Θεού και Σατανά και η αμαρτία και η τελική νίκη του Θεού και η εξάλειψη της αμαρτίας από το σύμπαν.
ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΤΕΚΤΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΑΓΙΑΣΤΗΡΙΟ
Η εξέλιξη των σκηνών στο αγιαστήριο που προλογίζουν κάθε αντιστοιχία του χιαστού ρητορικού σχήματος της Αποκάλυψης, βοηθούν στην αποσαφήνιση του νοήματος του βιβλίου. Εκτός από τον πρόλογο και τον επίλογο, κάθε μια από τις 10 υποενότητες (αντιστοιχίες) προλογίζεται με την περιγραφή μιας σκηνής στο αγιαστήριο, που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να είναι μια τυχαία αναφορά αντικειμένων του, όπως για παράδειγμα το θυσιαστήριο του θυμιάματος ή κάποιων υπάρξεων που συμμετέχουν στη λειτουργία του αγιαστηρίου όπως τα τέσσερα ζώα και οι 24 πρεσβύτεροι. Ωστόσο, μια προσεκτική μελέτη των σκηνών που διαδραματίζονται στο αγιαστήριο δείχνει ότι η συγκεκριμένη αναφορά σε αντικείμενα και υπάρξεις συμπίπτει με την πορεία των ετήσιων λειτουργιών του επίγειου αγιαστηρίου της Παλαιάς Διαθήκης και με τα δρώμενα στο ουράνιο αγιαστήριο που λαμβάνουν χώρα με την ανάληψη του Χριστού και την έναρξη της αρχιερατικής Του διακονίας.
Η πρώτη σκηνή του αγιαστηρίου, προλογίζει τις επτά εκκλησίες και συναντάται στην Αποκάλυψη 1:12-15. Ο Ιωάννης βλέπει τον Χριστό “ντυμένον με ποδήρη χιτώνα” το ένδυμα που χρησιμοποιούσαν οι ιερείς στην καθημερινή τους λειτουργία στο αγιαστήριο (Έξοδος 28:4, 31). Βλέπει τον Χριστό να βαδίζει ανάμεσα σε επτά λυχνίες που φωτίζουν τα Άγια (το πρώτο διαμέρισμα) του αγιαστηρίου. Αυτή η σκηνή απεικονίζει την αδιάλειπτη διακονία του Χριστού για την εκκλησία Του που ξεκίνησε όταν επέστρεψε στον ουρανό μετά τη σταύρωση και την ανάσταση, ανάλογη με την καθημερινή λειτουργία των θυσιών και των τελετών στο επίγειο αγιαστήριο. Αντιστοιχεί απόλυτα στα μηνύματα προς τις επτά εκκλησίες (Αποκάλυψη κεφάλαια 2 και 3) που παρουσιάζουν την ιστορία της Εκκλησίας ανά τους αιώνες, από την εποχή του Ιωάννη μέχρι τα γεγονότα των έσχατων ημερών.
Η δεύτερη σκηνή στο αγιαστήριο (Αποκάλυψη 4:1-5:14), προλογίζει τις επτά σφραγίδες και ξεκινά με ένα όραμα μιας ‘ανοικτής πόρτας στον ουρανό’. Είναι η πόρτα που χωρίζει τα Άγια από τα Άγια των Αγίων (το δεύτερο διαμέρισμα του αγιαστηρίου, βλ. ενότητα 4:1 Μια ανοιγμένη θύρα στον ουρανό ). Ο Ιωάννης βλέπει “επτά λαμπάδες φωτιάς” που και πάλι αντιπροσωπεύουν τις λυχνίες στα Άγια, βλέπει όμως και το θρόνο του Θεού, που αντιστοιχεί στο ιλαστήριο που βρισκόταν πάνω στην κιβωτό της διαθήκης στα Άγια των Αγίων (Εβραίους 9:5). Η ημέρα όπου υπήρχε μια συνεχής τελετή και στα δύο διαμερίσματα του Αγιαστηρίου ήταν η Ημέρα του Εξιλασμού, που συνάδει με τις εκτεταμένες εικόνες και τους συμβολισμούς που υποδηλώνουν ότι αυτή η περικοπή απεικονίζει την έναρξη της Ημέρας του Εξιλασμού στο ουράνιο αγιαστήριο (βλ. ενότητα 4: Η Ημέρα του Εξιλασμού ).
Η τρίτη σκηνή του αγιαστηρίου (Αποκάλυψη 7:9-8:5), προλογίζει τις επτά σάλπιγγες. Ο απόστολος Ιωάννης βλέπει αντικείμενα από τα Άγια (το χρυσό θυμιατήριο, Αποκάλυψη 8:3,5) και τα Άγια των Αγίων (ο θρόνος, το θυμιατήριο του θυμιάματος, Αποκάλυψη 7:9, 8:3, Λευιτικό 16:12, Εβραίους 9:3,4), υποδηλώνοντας ότι αυτή η περικοπή είναι συνέχεια της Ημέρας του Εξιλασμού. Ένας ‘άγγελος’ (που αντιπροσωπεύει τον Χριστό) παρουσιάζεται να κρατά ένα χρυσό θυμιατήριο, να λαμβάνει θυμίαμα από το χρυσό θυσιαστήριο και να το προσφέρει “μαζί με τις προσευχές των αγίων” (Αποκάλυψη 8:3,4). Αυτό αντιστοιχεί στο δεύτερο μέρος της Ημέρας του Εξιλασμού όταν ο Αρχιερέας, κρατώντας ένα χρυσό θυμιατήριο, μεταφέρει το αίμα των θυσιών “στο εσωτερικό του καταπετάσματος” (στα Άγια των Αγίων, Λευιτικό 16:12-16). Αυτή η φάση της τελετής ήταν η τελευταία ευκαιρία του λαού να “ταπεινώσουν τις ψυχές τους, και να μην κάνουν καμία εργασία” (Λευιτικό 16:29,30), με άλλα λόγια, εκδήλωναν τη μετάνοιά τους και την πίστη τους. Στο βιβλίο της Αποκάλυψης, αυτή η τελευταία ευκαιρία μετάνοιας συμβαίνει στη διάρκεια των επτά σαλπίγγων με τη διακονία των δύο μαρτύρων.
Η τέταρτη σκηνή στο αγιαστήριο (Αποκάλυψη 11:15-19), προλογίζει τον πόλεμο στον ουρανό και την καταδυνάστευση των ‘αγίων’ από το θηρίο. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα Άγια των Αγίων και συγκεκριμένα στην κιβωτό της διαθήκης που περιέχει το νόμο του Θεού, τις δέκα εντολές. Ο νόμος του Θεού αποτελεί τη βάση της κρίσης, έτσι η σκηνή αυτή είναι ιδιαίτερα ταιριαστή καθώς σε αυτή την ενότητα παρουσιάζεται ο χαρακτήρας του Σατανά, η επανάστασή του, οι οπαδοί του και οι μέθοδοι του που θα “κριθούν” (Αποκάλυψη 11:18).
Η πέμπτη σκηνή στο αγιαστήριο (Αποκάλυψη 14:1-5), προλογίζει το όραμα των 144.000 και το μήνυμα των τριών αγγέλων. Το όραμα συνεχίζεται στα Άγια των Αγίων, αντί όμως να βλέπουμε την κιβωτό της διαθήκης και το νόμο, βλέπουμε το θρόνο του Θεού που στο επίγειο αγιαστήριο αποκαλούνταν το ιλαστήριο (Έξοδος 25:17-22, Λευιτικό 16:2). Η έμφαση που δίνεται σε αυτή την περικοπή βρίσκεται σε αρμονία με την αναφορά του τελευταίου μηνύματος ελέους που θα μεταδοθεί στον κόσμο (το μήνυμα των τριών αγγέλων).
Η έκτη σκηνή στο αγιαστήριο (Αποκάλυψη 15:1-8), προλογίζει το κλείσιμο της θύρας της χάρης και τις επτά τελευταίες πληγές. Ο Ιωάννης βλέπει το αγιαστήριο ανοιχτό, “γεμάτο καπνό… και κανένας δεν μπορούσε να μπει μέσα στον ναό” (Αποκάλυψη 15:5-8). Ο ναός γέμισε με καπνό σε τρεις περικοπές στην Παλαιά Διαθήκη και σε κάθε περίπτωση οι ιερείς σταμάτησαν τις λειτουργίες τους και έφυγαν από το αγιαστήριο (Έξοδος 40:33,34, Β’ Χρονικών 5:13,14, Α’ Βασιλέων 8:10,11). Αυτό αντιπροσωπεύει την τρίτη φάση των τελετουργιών της Ημέρας του Εξιλασμού, όταν ο ιερέας αποχωρούσε από τα Άγια των Αγίων, έβγαινε από το αγιαστήριο και έκανε μια τελική εξιλέωση για τον εαυτό του και για το λαό που είχαν “ταπεινώσει τις ψυχές τους” στη διάρκεια της τελετής (Λευιτικό 16:23,24,29,30). Δεν πρόσφερε πλέον το αίμα των θυσιών και δεν υπήρχε πλέον η ευκαιρία για κάποιον να πλησιάσει στο αγιαστήριο και να εξομολογηθεί τις αμαρτίες του. Ο συμβολισμός αυτός είναι εύστοχος καθώς σε αυτή την ενότητα η ευκαιρία για συγχώρεση δεν θα υπάρχει πλέον (το κλείσιμο της θύρας της χάρης), και ο Θεός θα φροντίζει να προστατέψει τα πιστά παιδιά Του (οι τελευταίες επτά πληγές).
Η έβδομη σκηνή του αγιαστηρίου (Αποκάλυψη 19:1-8), προλογίζει τη Δευτέρα Παρουσία, το δέσιμο του Σατανά για χίλια χρόνια και την τελική κρίση των αμετανόητων. Η σκηνή αυτή είναι διαφορετική γιατί σε αντίθεση με κάθε άλλη σκηνή που εκτυλίσσεται στο ουράνιο αγιαστήριο που αναφέρουν ότι “ο Ιωάννης είδε” αντικείμενα και υπάρξεις στο αγιαστήριο, εδώ ο Ιωάννης δεν βλέπει κάτι αλλά ακούει “μια δυνατή φωνή από ένα μεγάλο πλήθος μέσα στον ουρανό” και “από τον θρόνο βγήκε μια φωνή”. Με κάποιον τρόπο γνώριζε ότι “οι 24 πρεσβύτεροι, και τα τέσσερα ζώα, έπεσαν, και προσκύνησαν τον Θεό, που κάθεται επάνω στον θρόνο”, δεν υπάρχει όμως αναφορά ότι τους είδε. Υπάρχει αντιστοίχιση με το τελευταίο στάδιο της επίγειας Ημέρας του Εξιλασμού που συμβαίνει μακριά από το αγιαστήριο. Όταν ο αποδιοπομπαίος τράγος οδηγούνταν στην έρημο, τα σώματα των θυσιασμένων ζώων μεταφέρονταν “έξω από το στρατόπεδο” για να καούν και όλες αυτές οι διαδικασίες συνοδεύονταν από το πλύσιμο των ρούχων και του σώματος των ιερέων πριν “μπουν μέσα στο στρατόπεδο” (Λευιτικό 16: 21-28). Κατ’ αντιστοιχία, σε αυτή την ενότητα της Αποκάλυψης το θηρίο, ο ψευδοπροφήτης και εν τέλει οι ασεβείς καίγονται, και ο Σατανάς πρώτα δένεται και έπειτα καίγεται, θέτοντας ένα τέλος στην αμαρτία.
Η τελευταία σκηνή στο αγιαστήριο (Αποκάλυψη 21:2-5,22), προλογίζει ‘τον νέο ουρανό και τη νέα γη’. Από τη στιγμή που κάθε ίχνος αμαρτίας και αμαρτωλών έχει εξαλειφθεί, δεν υπάρχει πια ναός “επειδή, ναός της είναι ο Κύριος, ο Θεός, ο Παντοκράτορας, και το Αρνίο” (Αποκάλυψη 21:22). Ο απόστολος Ιωάννης βλέπει τη Νέα Ιερουσαλήμ που έχει σχήμα κύβου, ακριβώς όπως και τα Άγια των Αγίων στο αγιαστήριο, αντί όμως να συμβολίζει την παρουσία του Θεού, “η σκηνή (η παρουσία) του Θεού” είναι “μαζί με του ανθρώπους και θα σκηνώσει μαζί τους” (Αποκάλυψη 21:3).
Συνεπώς, βλέπουμε ότι τα τεκταινόμενα στο αγιαστήριο που προλογίζουν αυτό το χιαστό ρητορικό σχήμα βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα θέματα των ενοτήτων. Επιπλέον, βλέπουμε ότι παρουσιάζουν μια διαδοχή σκηνών που ακολουθεί το Εβραϊκό εορταστικό ημερολόγιο της Παλαιάς Διαθήκης. Ξεκινούν με την καθημερινή διακονία ανά τους αιώνες της ιστορίας της Εκκλησίας, συνεχίζουν με την έναρξη της Ημέρας του Εξιλασμού (η κρίση στον ουρανό), την αρχή της Μεγάλης Θλίψης (το χρυσό θυμιατήριο), μεταβαίνουν από τα Άγια στα Άγια των Αγίων καθώς όλοι στη γη λαμβάνουν την απόφαση υπέρ ή κατά του Χριστού, έπειτα βγαίνουν έξω από το ναό με το κλείσιμο της θύρας της χάρης και τελειώνουν με την κατάργηση του ναού και την άμεση παρουσία του Θεού. Η αρμονική διαδοχή των γεγονότων του αγιαστηρίου είναι μια ακόμα επαλήθευση της σημασίας των διαφόρων σκηνών που παρουσιάζονται στην Αποκάλυψη, ξεκινώντας από την εποχή του απόστολου Ιωάννη και συνεχίζοντας σταδιακά έως την εξάλειψη της αμαρτίας και την αιώνια Βασιλεία του Θεού.