ΚΑΛΒΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ
Ο Ιωάννης Καλβίνος ήταν ένας από τους εξέχοντες μεταρρυθμιστές που μέσα από τα εξαιρετικά συγγράμματά του προσπάθησε να αποδείξει ότι η δικαίωση και η σωτηρία των αμαρτωλών βασίζονται μόνο στην πίστη και όχι στις προσπάθειες ή τα καλά έργα τους ή στους κληρικούς. Στην προσπάθεια του να εδραιώσει το δογματικό πιστεύω της δικαίωσης μέσω της πίστης, ο Καλβίνος ανέπτυξε ένα δογματικό σύστημα που δυστυχώς διαστρέβλωνε το χαρακτήρα του Θεού συμβάλλοντας έτσι στη “νεκρή“ κατάσταση της εκκλησίας των Σάρδεων.
Στο γνωστό κριτικό του δογματικό έργο “Θεσμοί της Χριστιανικής Θρησκείας” ο Καλβίνος παρουσίασε πέντε βασικές διδασκαλίες. Κοινή βάση ήταν η κυριαρχία του Θεού - ότι Εκείνος όντας παντοδύναμος, παντογνώστης και πανταχού παρών ενεργεί όπως επιθυμεί. Παρόλο που κατά μια έννοια αυτό είναι σωστό, μια λανθασμένη κατανόηση[1] οδηγεί στα εσφαλμένα συμπεράσματα που ανέπτυξε ο Καλβίνος στις πέντε βασικές του διδασκαλίες.[2] Ο Καλβίνος επέμενε ότι κανείς δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον Θεό, εκτός αν ο Ίδιος ο Θεός δεν τον καλέσει.[3] Από τη στιγμή όμως που ο Θεός είναι παντοδύναμος το κάλεσμα Του πάντα θα είναι αποτελεσματικό και αυτό το άτομο αναπόφευκτα θα ελκυσθεί στον Χριστό.[4] Αφού όμως σύμφωνα με την Αγία Γραφή είναι ξεκάθαρο ότι δεν θα δεχτούν όλοι την πρόσκληση του Χριστού, σημαίνει ότι δεν καλούνται όλοι σε σωτηρία[5] και ότι η θυσία του Χριστού δεν προορίζεται για όλη την ανθρωπότητα.[6] Αφού λοιπόν ο Θεός θέλει να σωθούν μόνο εκείνοι που καλεί τότε αναπόφευκτα οι σωσμένοι θα συνεχίσουν να ζουν με πίστη και δεν θα μπορούν να χάσουν αργότερα τη σωτηρία τους.[7]
Αν και είναι αλήθεια ότι η σωτηρία αποτελεί δώρο της χάρης του Θεού, αυτή η χάρη δεν αφαιρεί την ανθρώπινη βούληση και την ελευθερία επιλογής. Ο Θεός δεν πατά ένα κουμπί ή κινεί τα νήματα στο μυαλό των ανθρώπων, για να τους κάνει να Τον υπακούσουν.[8] Το θαύμα της χάρης είναι ότι ο Θεός δίνει τη δυνατότητα σε εντελώς αχρείους αμαρτωλούς να λάβουν μια απόφαση υπέρ ή κατά του Θεού, όπως ακριβώς έκανε ο Αδάμ στον κήπο της Εδέμ. Η διδασκαλία όμως του Καλβίνου αρνείται αυτή την επιλογή και παρουσιάζει τον άνθρωπο ως μαριονέτα στα χέρια ενός αυταρχικού Θεού που δικαιολογεί την προφανώς άδικη συμπεριφορά Του και επιμένει ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον Θεό.[9]
Το χειρότερο ίσως δογματικό λάθος των Καλβινιστών ήταν ότι δεν απέρριψαν τη διδασκαλία των Καθολικών σχετικά με την αθανασία της ψυχής και τον αιώνιο βασανισμό των αμαρτωλών. Σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Καλβίνου ο Θεός συνεχίζει να δημιουργεί ανθρώπους χωρίς ελεύθερη βούληση, δηλαδή χωρίς τη δυνατότητα να λάβουν αποφάσεις για να αποφύγουν την αιώνια καταδίκη και δεν κάνει τίποτα για να σώσει αυτούς που δεν ανήκουν στους “εκλεκτούς” από το τρομερό τέλος τους![10]
Παρά τη διαστρέβλωση της αγάπης και της δικαιοσύνης του Θεού, οι διδασκαλίες του Καλβίνου είχαν ιδιαίτερη απήχηση, σε αντίθεση με τις διδασκαλίες των αντιπάλων του εξαιτίας της λογικής, της οργάνωσης και της επιδέξιας χρήσης τεκμηρίων από την Αγία Γραφή, με αποτέλεσμα να γίνουν ευρέως αποδεκτές από τις διαμαρτυρόμενες εκκλησίες. Αν και η εκτεταμένη επιρροή που άσκησε ο Καλβίνος έδωσε μεγάλη ώθηση στον αγώνα του Προτεσταντισμού, η διδασκαλία του σχετικά με τον απόλυτο προορισμό του ανθρώπου οδήγησε σε μια τρομερή παρανόηση του χαρακτήρα του Θεού.
Στην Αγγλία η “Προτεσταντική Μεταρρύθμιση” βασίστηκε στο ανυπόστατο θεμέλιο της λαγνείας και της πολιτικής φιλοδοξίας. Ο Ερρίκος Η’ ήθελε να παντρευτεί μια δεύτερη γυναίκα που θα μπορούσε να του γεννήσει ένα αγόρι για να αποκτήσει έναν διάδοχό του θρόνου του. Μη μπορώντας να λάβει την έγκριση της Ρωμαϊκής Εκκλησίας για να πάρει διαζύγιο εκμεταλλεύτηκε τη λαϊκή εναντίωση στην ξένη επιρροή και μέσω πολιτικών μηχανορραφιών διόρισε τον εαυτό του αρχηγό της Αγγλικανικής Εκκλησίας. “Τον Νοέμβριο του 1534 η βουλή ψήφισε τη γνωστή ‘Πράξη Πρωτοκαθεδρίας’ στην οποία ο Ερρίκος και οι διάδοχοί του ανακηρύχθηκαν ‘οι ύπατοι άρχοντες της Αγγλικανικής Εκκλησίας στη γη’... Έθετε ουσιαστικά τον βασιλιά στη θέση του Πάπα.”[11]
Οι ηγέτες της χώρας χρησιμοποίησαν τη θρησκεία στο πολιτικό παιχνίδι τους. Όταν χρειάστηκαν βοήθεια ενάντια στις ισχυρές Καθολικές, δυνάμεις όπως ήταν η Γαλλία και η Ισπανία, θέσπισαν τις “δέκα πράξεις” οι οποίες εναρμονίστηκαν με τις προτεσταντικές αντιλήψεις ώστε να μπορούν να ζητήσουν πολιτική υποστήριξη από τους Προτεστάντες της Γερμανίας. Αργότερα, όταν χρειάστηκε να κατευνάσουν τους Καθολικούς υπερψήφισαν τις “έξι πράξεις” που επικύρωναν το Καθολικό δόγμα. Όποια και αν ήταν η επικρατούσα άποψη όλοι όσοι αντιτίθονταν, διώκονταν.
Με το θάνατο του Ερρίκου, η Αγγλία αποστράφηκε τον Προτεσταντισμό, υπό τον βασιλιά Εδουάρδο ΣΤ’, στην προσπάθειά της να επιστρέψει στην εξουσία της Καθολικής εκκλησίας υπό την βασίλισσα Μαρία Α’ η οποία επονομάστηκε Ματωμένη Μαρία λόγω των διωγμών της εναντίων των Προτεσταντών. Εν τέλη, στη διάρκεια της μακρόχρονης βασιλείας της Ελισάβετ Α’, εδραιώθηκε μία ήπια μορφή πολιτικού προτεσταντισμού. “Το αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της Αγγλικής μεταρρύθμισης ήταν ότι δεν υπήρξε κανένας εξαιρετικός θρησκευτικός ηγέτης. Ούτε προκάλεσε κάποια σημαντική κοινωνική αφύπνιση στο λαό. Τα ερεθίσματά της ήταν πολιτικά και κοινωνικά.”[12]
Συνέχισε στη επόμενη παράγραφο: Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΠΙΣΜΟΥ
[1] Υπάρχουν κάποια πράγματα που ο Θεός δεν μπορεί να κάνει - για παράδειγμα, δεν μπορεί να πει ψέματα (Τίτο 1:2) ή οτιδήποτε άλλο που είναι αντίθετο προς τον χαρακτήρα Του. Το ερώτημα συνεπώς είναι: Μπορεί ο Θεός να σώσει τους ανθρώπους (που έχουν ελεύθερη βούληση) αν εκείνοι δεν επιθυμούν να σωθούν; Παρόλο που θέλει, δεν μπορεί, εκτός αν τους μετατρέψει σε διαφορετικά όντα χωρίς ελεύθερη βούληση. Αλλά μέσω της χάρης Του μπορεί να δώσει σε εκείνους που είναι πνευματικά νεκροί, την πραγματική ελευθερία να επιλέξουν τη ζωή.
[2] Για μια σχολαστική διερεύνηση της διδασκαλίας των Καλβινιστών δείτε “Elect in the Son”, Robert Shank, Bethany House 1989.
[3] ( 1) Εξαιτίας της πτώσης στην αμαρτία, οι άνθρωποι είναι εντελώς διεφθαρμένοι και επομένως εντελώς ανίκανοι να ανταποκριθούν θετικά στο κάλεσμα του Θεού, χωρίς τη χορήγηση της Θεϊκής χάρης.
Παρόλο που η παραπάνω δήλωση αληθεύει, ο Θεός τη στιγμή της πτώσης του Αδάμ έδωσε στην ανθρωπότητα ένα τρόπο διαφυγής – “και θα στήσω έχθρα ανάμεσα σε σένα και στη γυναίκα, κι ανάμεσα στο σπέρμα σου και στο σπέρμα της, αυτό θα σου συντρίψει το κεφάλι, κι εσύ θα του λογχίσεις τη φτέρνα του.”(Γένεση 3:15). Ο Θεός έχει βάλει στην καρδιά των ανθρώπων κάτι που μπορεί να ανταποκριθεί σε Εκείνον – “Ήταν (ο Χριστός) το φως το αληθινό, το οποίο φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο.”(Ιωάννην 1:9).
[4] ( 2) Από τη στιγμή που ο Θεός είναι ο Κυρίαρχος του σύμπαντος και κάνει ότι επιθυμεί, η χάρη Του, που σκοπό έχει να φέρει τον άνθρωπο σε μετάνοια, θα φέρει ουσιαστικά σε μετάνοια όλους όσους περιλαμβάνει το κάλεσμα του Θεού, με άλλα λόγια η χάρη του Θεού, όπως αντικατοπτρίζεται στο κάλεσμα Του για σωτηρία, είναι ακατανίκητη.
Αρκετές περικοπές διδάσκουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να αντισταθούν στο κάλεσμα του Θεού. Για παράδειγμα, “Σκληροτράχηλοι και απερίτμητοι στην καρδιά και στα αυτιά, εσείς όλοι πάντοτε αντιτάσσεστε ενάντια στο Άγιο Πνεύμα, όπως οι πατέρες σας, έτσι κι εσείς.” (Πράξεις 7:51), “Ενώ οι Φαρισαίοι και οι νομικοί αθέτησαν για τον εαυτό τους τη βουλή του Θεού” (Λουκάν 7:30). Ο Θεός απευθύνει προς όλους την πρόσκληση “Έλθετε προς εμέ”, αλλά πολλοί αρνούνται. Δείτε επίσης Ματθαίον 23:37, Ρωμαίους 1:19, 13:2. Ο Θεός επιτρέπει την αντίσταση εξαιτίας της αξίας που δίνει στην ανθρώπινη ελεύθερη βούληση. Η πτώση του ανθρώπου στην αμαρτία δείχνει ότι ο άνθρωπος μπορεί να αντισταθεί στον Θεό. Είχε πει στον άνθρωπο: “από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού, όμως, δεν θα φας απ’ αυτό” (Γένεση 2:17) – μια ξεκάθαρη έκφραση του θελήματος Του, που αψήφησαν ο Αδάμ και η Εύα, τρώγοντας από το δέντρο.
[5] (3) Από τη στιγμή που κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στο κάλεσμα του Θεού και παρόλα αυτά δεν σώζονται όλοι οι άνθρωποι, ο Θεός προφανώς δεν απευθύνει προς όλους το κάλεσμα για σωτηρία, αλλά μόνο σε κάποιους εκλεκτούς, που είναι προορισμένοι από τον Θεό. Εκείνοι που δεν λαμβάνουν την πρόσκληση, όντας εντελώς εξαχρειωμένοι, δεν μπορούν να ανταποκριθούν θετικά στον Θεό και για αυτό το λόγο οδηγούνται σε αιώνια καταδίκη.
Αυτή η διδαχή της εκλογής άνευ όρων απαιτεί να επαναπροσδιοριστούν ριζικά ξεκάθαρες περικοπές όπως για παράδειγμα στη Β’ Πέτρου 3:9 “…ο Κύριος… μακροθυμεί σε μας, μη θέλοντας μερικοί να απολεστούν, αλλά όλοι νάρθουν σε μετάνοια.” Δείτε επίσης, Α’ Τιμόθεον 2:4-6, Τίτο 2:11, Ιωάννην 3:14-17, 6:33, 51, 12:32, Α’ Ιωάννου 2:2, Β’ Κορινθίους 5:19, Ρωμαίους 5:18. Επιπλέον, αυτή η διδαχή απορρίπτει το γεγονός ότι η προσφορά της σώζουσας χάρης απευθύνεται σε όλους, όπως επίσης ότι τα καταστροφικά αποτελέσματα της αμαρτίας μάς επηρεάζουν όλους – “Όπως, λοιπόν, εξαιτίας ενός αμαρτήματος (του Αδάμ) ήρθε κατάκριση σε όλους τους ανθρώπους, έτσι και εξαιτίας μιας δικαιοσύνης ήρθε σε όλους τους ανθρώπους δικαίωση για ζωή.” (Ρωμαίους 5:18, δείτε επίσης εδάφια 12-21).
[6] ( 4) Από τη στιγμή που οι κυριαρχικές πράξεις του Θεού, επιτυγχάνουν το σκοπό τους και δεν σώζονται όλοι οι άνθρωποι, η εξιλέωση που προσφέρει ο Χριστός με τη θυσία Του πρέπει να περιορίζεται και να είναι αποτελεσματική μόνο για τους εκλεκτούς.
Αυτή η διδαχή δεν εναρμονίζεται με κάποιες ξεκάθαρες περικοπές όπως την Α’ Ιωάννου 2:2 “Κι αυτός είναι μέσον εξιλασμού για τις αμαρτίες μας, και όχι μονάχα για τις δικές μας, αλλά και για τις αμαρτίες όλου του κόσμου.” Ο Χριστός εξαγόρασε τη σωτηρία μας μέσω της θυσίας Του, ακόμα και για εκείνους που θα χαθούν: “Υπήρξαν, όμως, και ψευδοπροφήτες ανάμεσα στον λαό, όπως και μεταξύ σας θα υπάρξουν ψευδοδάσκαλοι, οι οποίοι θα εισαγάγουν με πλάγιο τρόπο αιρέσεις απώλειας, καθώς θα αρνούνται και τον Δεσπότη που τους αγόρασε, φέρνοντας επάνω στον εαυτό τους γρήγορη απώλεια.” (Β’ Πέτρου 2:1). Δείτε επίσης, Β’ Κορινθίους 5:19, Α’ Τιμόθεον 2:4-6, Ιωάννην 3:16, 12:32, 6:33, 51, 1:29, Τίτο 2:11, Α’ Ιωάννου 2:2, 4:14, Ρωμαίους 5:18, Εβραίους 2:9.
[7] (5) Από τη στιγμή που κυρίαρχη επιθυμία του Θεού είναι να καλέσει τους ανθρώπους σε μετάνοια, αναγκαστικά θα διατηρήσουν και δεν θα χάσουν αργότερα τη σωτηρία τους.
Αυτή η διδαχή, αφαιρεί την ελεύθερη βούληση από τον άνθρωπο και αγνοεί πολλές περικοπές που ξεκάθαρα διδάσκουν ότι εκείνοι που έχουν σωθεί από τον Χριστό μπορεί αργότερα να Τον εγκαταλείψουν και να χαθούν. Όπως για παράδειγμα: Εβραίους 6:4, 10:26, 35-38, Α’ Τιμόθεον 1:19, 6:20,21, Ματθαίον 18:23-35, Ιεζεκιήλ 18:24, Ρωμαίους 11:17-24, Α’ Κορινθίους 9:27, 15:2, Κολοσσαείς 1:22,23, Α’ Θεσσαλονικείς 3:8, Β’ Πέτρου 1:10, 2:20,21, 3:17, Α’ Ιωάννου 5:12,13, Αποκάλυψη 2:4,5. Δείτε επίσης “Life in the Son” του Robert Shank (Bethany House).
[8] Πολλοί άνθρωποι έχουν απογοητευτεί επειδή ο Θεός επέτρεψε σε κάποιον να έχει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Άλλοι έχουν προσευχηθεί για κάποιον να πιστέψει στον Θεό, να κάνει κάτι ή να σταματήσει να κάνει κάτι άλλο και έχουν απογοητευθεί όταν οι προσευχές τους φαίνεται πως δεν απαντώνται. Ο Θεός όμως, έχει δώσει στους ανθρώπους ελεύθερη βούληση, ακόμα και την ελευθερία να επιλέξουν κάτι που ο ίδιος δεν επιθυμεί, ακριβώς επειδή μόνο τα όντα με ελεύθερη βούληση μπορούν να επιλέξουν να αγαπάνε τον Θεό.
[9] Σε αρκετά σημεία οι διδαχές του Καλβίνου είναι παράλογες ή προσβάλουν τη δικαιοσύνη, προβάλλοντας ως επιχείρημα ότι δεν μπορούμε να καταλάβουμε τον Θεό, στηριζόμενες σε περικοπές όπως: Ρωμαίους 11:33,34 “Ω, βάθος πλούτου και σοφίας και γνώσης Θεού! Πόσο ανεξερεύνητες είναι οι κρίσεις του, και ανεξιχνίαστοι οι δρόμοι του! Επειδή, ‘Ποιος, γνώρισε τον νου του Κυρίου;” Αλλά αυτή η περικοπή αντικρούεται από τις πολλές επιβεβαιώσεις που βρίσκουμε στην Αγία Γραφή για το ότι ο Θεός κάνει γνωστό το θέλημα Του μέσω του Αγίου Πνεύματος. Για παράδειγμα η Α’ Κορινθίους 2:16, που περιλαμβάνει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Ησαΐα 40:13 “Επειδή: ‘Ποιος γνώρισε τον νου του Κυρίου, ώστε να τον διδάξει;’” Και μετά προσθέτει: “Εμείς, όμως, έχουμε νουν Χριστού.” Δείτε επίσης: Α’ Κορινθίους 2:9,10, Φιλιππησίους 2:5.
[10] Δείτε κεφάλαιο 20 για ανάλυση των εδαφίων που αναφέρονται στο αιώνιο πεπρωμένο των ασεβών.
[11]
[12] Αυτόθι σ.415