ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Οι θεολόγοι χρησιμοποιούν γενικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις στην προσπάθειά τους να συσχετίσουν τα οράματα της Αποκάλυψης με γεγονότα που έχουν συμβεί στον κόσμο. Η πιο γνωστή προσέγγιση, είναι η Παρελθοντική (πρετερισμός), που υποστηρίζει ότι τα οράματα συνέβησαν την εποχή της συγγραφής της Αποκάλυψης (πρώτος και δεύτερος αιώνας)[1]. Η Μελλοντολογική προσέγγιση (φουτουρισμός), υποστηρίζει ότι η πλειοψηφία των γεγονότων της Αποκάλυψης θα συμβούν στο μέλλον, τον καιρό της μεγάλης θλίψης[2] και η Ιστορική προσέγγιση που υποστηρίζει ότι οι προφητείες ερμηνεύονται στη διάρκεια της ιστορίας του κόσμου.
Σαφώς, η ερμηνευτική προσέγγιση που θα χρησιμοποιηθεί θα κάνει τεράστια διαφορά στην ερμηνεία, οπότε αντί να εικάζουμε, θα πρέπει να βρούμε πως άλλες αποκαλυπτικές προφητείες στην Αγία Γραφή σχετίζονται με γεγονότα του κόσμου μας. Το βιβλίο του Δανιήλ είναι το μόνο βιβλίο της Αγίας Γραφής που είναι παραπλήσιο με το βιβλίο της Αποκάλυψης και οι συμβολισμοί του μας βοηθούν να ερμηνεύσουμε τους συμβολισμούς της Αποκάλυψης. Το πιο γνωστό όραμα του βιβλίου του Δανιήλ βρίσκεται στο δεύτερο κεφάλαιο και περιγράφει την εικόνα ενός αγάλματος κατασκευασμένο από διαφορετικά μέταλλα. Τα διάφορα είδη μετάλλων συμβολίζουν τις διαδοχικές αυτοκρατορίες που καταδυνάστευσαν τον λαό του Θεού από την εποχή του Δανιήλ (Βαβυλώνα, Μηδοπερσία, Ελλάδα, Ρώμη, Ευρώπη, βλ. Παράρτημα 11). Αξιοσημείωτο ωστόσο είναι το γεγονός, ότι δίνεται μεγάλη έμφαση στο “τι πρόκειται να γίνει στις έσχατες ημέρες” όταν “ο Θεός του ουρανού θα σηκώσει μια βασιλεία, που δεν θα φθαρεί στον αιώνα” (Δανιήλ 2:28, 44).
Στο έβδομο κεφάλαιο βρίσκουμε ένα παρόμοιο όραμα όπου ο Δανιήλ βλέπει να ανεβαίνουν “τέσσερα θηρία από τη θάλασσα” (Δανιήλ 7:2). Πάλι απεικονίζεται η διαδοχή των αυτοκρατοριών ανά τους αιώνες (Λιοντάρι, Αρκούδα, Λεοπάρδαλης, Θηρίο, Μικρό κέρας). Αλλά η αφήγηση του οράματος εστιάζει στους έσχατους καιρούς, όταν “το κριτήριο κάθισε, και τα βιβλία ανοίχτηκαν… και ο καιρός έφτασε, και οι άγιοι πήραν τη βασιλεία” (Δανιήλ 7:10,22). Κατά τον ίδιο τρόπο το όραμα που βρίσκεται στο όγδοο κεφάλαιο του Δανιήλ ακολουθεί έναν παρόμοιο συμβολικό χαρακτηρισμό (Κριάρι, Τράγος, Μικρό κέρας)[3].
Όταν εξετάζουμε τις αποκαλυπτικές προφητείες στη διάρκεια της ιστορίας, δίνοντας έμφαση κυρίως στους έσχατους καιρούς, χρησιμοποιούμε την ιστορική μέθοδο ερμηνείας. Μία μέθοδος ερμηνείας που υποστηρίζεται από πολλούς θεολόγους μέχρι προσφάτως[4]. Μια προσεκτική μελέτη των προφητειών του Δανιήλ αποτελεί τον γνώμονα της ιστορικής μεθόδου, που μπορεί να εφαρμοστεί και για την ερμηνεία του βιβλίου της Αποκάλυψης.
Πρώτον, ο προφήτης Δανιήλ ξεκινά την αφήγηση κάθε νέου οράματος αναφερόμενος σε γεγονότα που χαρακτηρίζουν την εκάστοτε χρονική περίοδο (για παράδειγμα ο Δανιήλ είδε το όραμα του εβδόδου κεφαλαίου “κατά τον πρώτο χρόνο του Βαλτάσαρ”, “επάνω στο κρεβάτι του” Δανιήλ 7:1). Παρομοίως ο προφήτης Ιωάννης αναφέρει τη χρονική περίοδο στην οποία βλέπει τα οράματα, βρίσκεται στην εξορία “στο νησί, που λέγεται Πάτμος… Κατά την ημέρα Κυριακή” (Αποκάλυψη 1:9, 10). Ένα σημείο που πρέπει να προσέξουμε είναι το γεγονός ότι στο βιβλίο του Δανιήλ αναφέρονται διάφορα οράματα με ένα επαναλαμβανόμενο θέμα. Πριν την αφήγηση κάθε οράματος ο Δανιήλ αναφέρει στοιχεία για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που έλαβε το όραμα, ενώ βρίσκουμε ότι η αφήγηση του είναι διάσπαρτη με ιστορίες από τις προσωπικές εμπειρίες του ίδιου (πχ. Ο Δανιήλ στον λάκκο των λεόντων). Στο βιβλίο της Αποκάλυψης όμως παρατηρούμε ότι υπάρχει μόνο μια συγκεκριμένη χρονική περίοδος (ο καιρός της εξορίας του Ιωάννη) οπότε μπορούμε να πούμε ότι είναι σαν να διαβάζουμε ένα από τα αντίστοιχα οράματα του Δανιήλ και όχι ολόκληρο το βιβλίο του Δανιήλ με επαναλαμβανόμενα οράματα.
Επίσης, η χρονική περίοδος του κάθε οράματος του Δανιήλ ξεκινά τη στιγμή που του δόθηκε το όραμα. Έτσι η εικόνα στο δεύτερο κεφάλαιο δόθηκε “κατά τον δεύτερο χρόνο της βασιλείας του Ναβουχοδονόσορα” (Δανιήλ 2:1), την περίοδο της “χρυσής εποχής” της Βαβυλώνας όταν η αυτοκρατορία ήταν στην ακμή της, έτσι η περιγραφή ξεκινά συμβολίζοντας τη Βαβυλώνα με ένα “κεφάλι από καθαρό χρυσάφι” (Δανιήλ 2:32). Παρομοίως και τα επόμενα οράματα του Δανιήλ ξεκινούν με την χρονολογική περίοδο στην οποία δόθηκαν[5]. Έχοντας αυτό ως πρότυπο μπορούμε να θεωρήσουμε ότι και τα γεγονότα της Αποκάλυψης ξεκινούν περίπου την χρονική περίοδο που γράφτηκε το βιβλίο. Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι γράφτηκε την τελευταία δεκαετία του πρώτου αιώνα, και όχι την εποχή της σταύρωσης του Χριστού ή την εποχή των εσχάτων καιρών.
Επιπλέον, κάθε όραμα του Δανιήλ αφηγείται ουσιαστικά μια γραμμική εξέλιξη των σημαντικότερων γεγονότων της παγκόσμιας ιστορίας που έχουν άμεση σχέση με το λαό του Θεού. Τα οράματα του Δανιήλ δεν εστιάζουν πολύ στην ιστορία, καθώς στην αφήγηση δίνεται έμφαση στην εγκαθίδρυση της Βασιλείας του Θεού. Επίσης μπορεί να υπάρχει μια εναλλαγή σκηνών όπως αυτή που βρίσκουμε στο Δανιήλ 7:8, 9, όπου από τα γεγονότα που εξελίσσονται στη γη με το “μικρό κέρας” να εκριζώνει βασίλεια και να μιλάει με πομπώδη λόγια, μεταφερόμαστε στα γεγονότα που εξελίσσονται στον ουρανό με την έναρξη της διερευνητικής κρίσης. Ενώ ακόμη μπορεί να υπάρχουν επεξηγηματικές περικοπές όπως το ένατο κεφάλαιο που αποσαφηνίζει τις αλληγορίες του όγδοου κεφαλαίου, τις οποίες ο Δανιήλ δεν είχε κατανοήσει.
Έτσι μπορούμε να περιμένουμε ότι η αφήγηση της Αποκάλυψης ακολουθεί μια παρόμοια δομή ξεκινώντας από την εποχή του Ιωάννη και δίνοντας έμφαση στην περίοδο των έσχατων καιρών. Επιπλέον αναμένουμε να υπάρχουν κάποιες εναλλαγές σκηνών και κάποιες επεξηγηματικές περικοπές, με μια γραμμική εξέλιξη των γεγονότων που περιγράφονται. Στην συνέχεια θα δούμε ότι η αφήγηση του βιβλίου της Αποκάλυψης έχει πράγματι ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά (βλ. Χρονολογική Απεικόνιση).
Συνέχισε στη επόμενη παράγραφο: ΤΟ ΧΙΑΣΤΟ ΡΗΤΟΡΙΚΟ ΣΧΗΜΑ
[1] Ο Πρετερισμός είναι μια ερμηνευτική προσέγγιση με ιδιαίτερα στοιχεία επίκρισης/διαφωτισμού, της περιόδου μετά της μεταρρύθμιση, η οποία απορρίπτει την ιδέα ότι η προφητεία μπορεί με υπερφυσικό τρόπο να προβλέψει το μέλλον. Κατά συνέπεια υποστηρίζει ότι οι προφητείες είναι συμβολικοί συμβολισμοί και προβλέψεις βασιζόμενες στα πολιτικά, κοινωνικά και θρησκευτικά ζητήματα τις εποχής τους. Βλ. υποσημείωση 2 Προς τις Επτά Εκκλησίες για έναν σύντομο σχολιασμό των προβλημάτων της πρετεριστικής ερμηνείας.
[2] Η Μελλοντολογική προσέγγιση ξεκίνησε ως αντίδραση στους Προτεστάντες μεταρρυθμιστές οι οποίοι ταύτιζαν τον Πάπα με τον αντίχριστο στο άπειρο μέλλον. Τα τελευταία χρόνια, ερμηνευτές όπως ο Hal Lindsay και ο Tim LaHaye (από τη σειρά βιβλίων και ταινιών Left Behind) έχουν ενστερνιστεί και αναπτύξει αυτή τη θεωρεία και συχνά αναφέρουν μη βιβλικά στοιχεία όπως “η μυστική αρπαγή” (Βλ. Παράρτημα 4). Βλ. Wikipedia, Futurism (Christianity) (στις 21 Οκτωβρίου 2014).
[3] Στο Παράρτημα 11 παρουσιάζονται περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα οράματα του Δανιήλ.
[4] Άρθρο στη Wikipedia, “Historicism (Christianity),” Wikipedia,The Free Encyclopedia, (στις 26 Ιουνίου 2014).
[5] Η αφήγηση του οράματος στο έβδομο κεφάλαιο, που δόθηκε “κατά τον πρώτο χρόνο του Βαλτάσαρ” (του τελευταίου βασιλιά της Βαβυλώνας), ξεκινά συμβολίζοντας τη Βαβυλώνα με ένα λιοντάρι με φτερά αετού. Τα φτερά του αποσπώνται και στέκεται στα πόδια του σαν άνθρωπος. Η αφαίρεση των φτερών συμβολίζει την παρακμή που χαρακτήριζε την Βαβυλωνιακή αυτοκρατορία εκείνο το διάστημα. Την εποχή που δόθηκε το όραμα στο όγδοο κεφά-λαιο “κατά τον τρίτο χρόνο της βασιλείας του βασιλιά Βαλτάσαρ”, η Βαβυλωνιακή αυτοκρατορία πλησίαζε στο τέλος της, δεν βρίσκουμε καμία αναφορά στην Βαβυλώνα αλλά η αφήγηση ξεκινά με την αυτοκρατορία της Μηδοπερσίας, που διαδέχθηκε εκείνη της Βαβυλώνας.